Sohbet ve anında karşılıklı mesajlaşma
Sohbet ve anında karşılıklı mesajlaşma
İnternette “sohbet” (chat) ve “anında karşılıklı mesajlaşma” (Instant Messaging-IM ) İnternet üzerinden olarak karşılıklı iki veya daha fazla kişi arasında yazışarak kurulan iletişimdir. Windows Live Messenger, Yahoo! Messenger, Skype, vb. kullanıcıları bu hizmetlerinden ücretsiz yararlandırmaktadır. Günümüz teknolojileri, çevrimiçi olarak sohbet etmeyi, birbirini görerek (bilgisayar kameraları aracılığı ile) ve üstelik bedava olması nedeni ile daha da çekici hale getirmektedir. Bu hizmetlerden yararlanan kullanıcılar arkadaş listelerine ekledikleri kullanıcıların çevrimiçi (online) olup olmadıklarını, çevrimiçi iseler meşgul olup olmadıklarını görebiliyorlar. Kullanıcılar sohbet etmek veya karşılıklı mesajlaşmak istemedikleri kişileri engelleme olanağına sahiptirler.Sohbet Odaları
Sohbet odaları, çok sayıda kişinin çevrimiçi olarak gerçek zamanda buluştuğu bazen forum da denen ortamlardır. Bu ortamlarda istenmeyen davranışlarda bulunanlar, bazı sitelerde gönüllü kişiler tarafından gözlemlenir ve uygunsuz yazı ve davranışlarda bulunanların o ortama tekrar girişleri engellenir. Eğer böyle bir denetimin olmadığı ortamlarda çocuklar bulunuyor ise bu onlar açısından tehlikeler doğurabilir.
Sohbet odalarının türleri:
- Sadece yazılı olarak ve iki kişinin özel veya bir tartışma ortamı şeklinde çok sayıda kişinin aynı anda sohbet etmesine olanak sağlayan ortamlardır.
- 2 boyutlu (2B) görseller ile hazırlanmış sohbet odalarında arka planda yer alan grafik tasarımla desteklenen sanal bir ortamda kullanıcılar “avatar”larını yönlendirirler. (Çocuklar için örnek: Penguen Club) Bu ortamlar oyun veya eğitici içeriğe de sahip olabiliyorlar. 2B ortamlar bazen görsel iletişime ve video desteğine sahip olabilirler. Bu sayede kullanıcılar birbirlerini görebilir ve duyabilir.
- 3 boyutlu (3B) görseller ile hazırlanmış sohbet ortamları aynen 2B ortamlara benzer sadece görsel tasarımlar 3 boyutludur. Bu da kullanıcıların daha gerçekçi bir ortamda etkileşimde bulunmalarına olanak sağlar. Bu ortamlar, kullanıcılarının kendi şehirlerini, odalarını, ordularını yapmalarına da olanak sağlar.
İnternette bir kullanıcıyı tanımlamaya yarayan grafiksel bir çizim veya resimdir. 2B veya 3B olabileceği gibi sadece bir resim/fotoğraf şeklinde de olabilir. Bilgisayar oyunlarında, forumlarda, sohbet odalarında ve mesajlaşma sırasında her kullanıcının kendine özgü (genellikle kendini simgeleyen) bir avatarı vardır.
Mesajlaşma
Anında mesajlaşma, bir bilgisayar programı sayesinde, üye olarak, listenize eklediğiniz kişilerle gerçek zamanlı olarak iletişim kurmaktır. En bilinen anında mesajlaşma programları Yahoo Messenger, MSN Messenger, Google Talk ve Skype’dır. Günümüzde ise bazı anında mesajlaşma yazılımları video konferans, Voice Over IP özelliği de sunmaya başlamıştır. Mesajlaşma yazılımları kişiler arasında çok pratik ve hızlı bir şekilde bir iletişim kurulması için çok faydalı olmak ile birlikte, beraberinde çok ciddi güvenlik riskleri de taşımaktadırlar.
Sanal ortamda sohbet/mesajlaşma neden tercih ediliyor?
Kuşkusuz her çocuğun, gencin, bireyin sohbet etme, bilgisayar oyunu oynama ve İnternet’te gezinme nedeni birbirinden farklıdır. Anne babalar bu durumu değerlendirirken çocuğun farklılığını ve birey olma özelliğini göz önünde bulundurmalıdırlar.
- İnternet, sohbet, bilgisayar oyunları hatta cep telefonları gibi teknoloji harikası araçlar kullanıcılar için çok çekici olmaktadır.
- İnternet özellikle arkadaşları ile sürekli iletişim içinde olmaya bayılan çocuklar ve gençler için telefondan daha ucuz ve uzun iletişim olanağı sunmaktadır. Günümüzde apartmanlara hapsolmuş şekilde ve sokağa çıkmasına (güvenlik, uygun oyun, spor ve park alanlarının bulunmayışı gibi nedenlerle) izin verilmeyen çocuklar ve gençler aynı anda birçok arkadaşı ile birlikte sanal bir ortamda da olsa birlikte olabilmekte veya oyun oynayabilmektedirler.
- Sohbet, aynı zamanda, günlük yaşamda kolay iletişim kuramayan çocuk ya da gençlere iletişim ve birçok kişiyle tanışma olanağı sunmaktadır. Sanal ortamda bireyler kendilerini daha kolay ifade edebildikleri gibi, günlük yaşamda kendilerini ifade etmekte güçlük çekenler, utangaç ya da kendine yeterince güveni olmayan kişiler bile sanal ortamda kendileri ya da hayallerindeki kişi gibi olabilmektedirler.
- Etkileşimli (interaktif) iletişim araçları aracılığıyla sunulan olanaklar bireylere bir gruba ait olduklarını hissettirmektedir. Bu durum günlük yaşamda iletişim kurmada ve sosyal ortamlara katılmada güçlük yaşayan bireylere kolaylıklar sağlamaktadır. Bireyler bu gruplar içinde onaylandıklarını, kabul edildiklerini hissetmektedirler. İnternette yüzünü görmedikleri insanlarla dertleşmek daha kolay olduğu için bireyler daha derin ilişkiler kurabilmektedirler.
Bilgisayarların yaygınlaşması, bilgisayar oyunlarının çoğalması çocukları bilgisayar başına çekmeye çoktan başlamıştı. Son zamanlarda ise, İnternet’in günlük yaşama girmesi, sanal ortamda iletişim olanaklarının artması hepimizi ve çoğunlukla da çocukları bilgisayar başına adeta bağladı. Alınan bilgisayarların yalnızca sohbet, oyun, İnternet’te gezinti (surf) amacıyla kullanılması ise anne babaları endişelendirmeye başladı. "Çocuğum eve gelir gelmez bilgisayar başına oturuyor, yemek yemeyi bile unutuyor ya da yemeğini bilgisayar başında yiyor. Kiminle konuşuyor, ne oynuyor... gibi sorular uzayıp gidiyor." Bu durum ise anne babaları endişelendirebiliyor.
Çok iyi bilinmelidir ki, bilgisayar kullanmak ya da İnternet’ten faydalanmak tek başına kişinin yaşamına asla olumsuz etkide bulunmuyor. Olumsuz etki ancak kişinin bilgisayarı veya İnternet’i ya da sohbet gibi iletişim araçlarını yanlış kullanması sonucu ortaya çıkabiliyor.
Öyleyse, bilgisayar oyunları, sohbet ya da İnternet’te geçirilen zamanın çok fazla olduğuna nasıl karar verebiliriz? Eğer bilgisayar başında geçirilen zaman kişinin yaşamında bazı güçlükler yaşamasına, örneğin derslerinde başarısız olmasına, sosyal yaşamdan uzaklaşmasına neden oluyorsa, bu durumda bilgisayar başında çok fazla zaman geçirildiği düşünülebiliyor.
Son zamanlarda psikoloji alanında yapılan araştırmalar, İnternet’te çok fazla zaman geçiren bireylerin, İnternet’ten uzaklaştıklarında ya da uzaklaştırıldıklarında bağıml insanlarda görülen çekilme etkilerine benzer belirtilerin görüldüğünü göstermekle birlikte henüz “İnternet Bağımlılığı” diye bir hastalıktan tam olarak bahsedilemeyeceğini söylüyor.
Aşırı İnternet kullanımı hakkında genel olarak iki görüş öne çıkıyor:
- Teknoloji Bağımlılığı:
Bilgisayar, bilgisayar oyunları, telefon gibi teknolojik gelişmelerin sunduğu hizmetler zengin görsel ve işitsel içerik sunuyor, her şeye hızla ulaşılabiliyor. Bu gibi hizmetler yoluyla zengin bir öğrenme ortamı sunuluyor. Öe yandan sunulan içeriğin hızlı, ani, beklenmedik formatlarda, düzensiz bir akış içinde olması çocuğun ya da bireyin dikkatini uzun süre bilgisayarda tutmasına yarıyor. - Bağımlılığa Yatkın Kişilik Yapısı:
Psikolojik sorunların görünen yüzü olarak da değerlendirilebilecek İnternet ve sohbet bağımlılığı aslında bize bağımlı kişilik hakkında ipuçları sunabiliyor. O nedenle sohbet başından ayrılmayan çocuğun kişilik özelliklerinin değerlendirilmesi önemli. İnternet’te çok fazla vakit geçiren bireylerin çok daha hassas, yalnız, çabuk sıkılan, içe-dönük, kendine güveni az olan, bağımlılık geçmişi ya da yatkınlığı olan bireyler olduğu üzerinde duruluyor.
Neler Yapılabilir:
- Sanal yerine doğal ortam:
Çocuklarınızı arkadaşları ile doğal yollardan görüşmeleri için yönlendirebilir, onlara yeni olanaklar yaratabilirsiniz. Yaz kampları, hafta sonu doğa yürüyüşleri, evde ve bahçede yapılabilecek etkinlikler, hobiler, spor karşılaşmalarının izlenmesi gibi aktif ve doğal etkinliklere katılmasına yardımcı olabilirsiniz. - Spora yönlendirme:
Spor çocuklar ve gençlerin fiziksel, zihinsel, ruhsal ve sosyal gelişimleri için son derece gerekli bir aktivitedir. Çocuğunuza uygun bir spor çalışması seçebilir ve haftanın 2-3 gününü spor yaparak geçirmesini sağlayabilirsiniz. Arkadaşlık ilişkileri desteklenmeli: Çocuğunuzun arkadaşlık ilişkilerini desteklemeniz, onu var olan arkadaşlık ilişkilerini sürdürmek ve yeni arkadaşlık ilişkileri kurması için yüreklendirecek, böylece çocuğunuz bilgisayarda çok uzun ve gereksiz zaman geçirmek yerine arkadaşları ile olmayı seçecektir. - Sosyal Beceri Eğitimi:
Çocuklar ve gençler kendi akran grupları içinde iletişim kurmaya özendirilebilir. Eğer çocuk ya da genç iletişim kurmada, iletişimi başlatmada ve sürdürmede güçlük çekiyorsa, sosyal beceri eğitimlerinden faydalanılabilir. Bu konuda çocuğunuza, okulunda bulunan psikolojik danışman yardımcı olabilir ya da “Sosyal Beceri Eğitim Grupları” yapan özel psikolojik danışmanlık merkezlerinden yardım alınabilir. - Profesyonel Yardım:
Bunları yaptığınız halde çocuğunuzun giderek bilgisayar oyunlarına, bilgisayarda sohbet etmeye bağımlı bir hale geldiğini gözlüyorsanız ve bu durum çocuğunuzun okul başarısını, sosyal yaşamını olumsuz etkiliyorsa, bir uzmandan yardım alabilirsiniz. Aileler İçin İnternet Kullanım Önerileri: Bilgisayar ve İnternette geçirilen zamanın sınırlandırılması, bilgisayar herkesin bulunduğu odaya konması gibi basit önlemler çocuğunuza etkili bilgisayar kullanma alışkanlığı kazandırmaya yardımcı olabilir. Aynı şekilde Türk Telekom Aile Koruma Şifresi gibi ebeveyn kontrol ürünleri çocuğunuzun internetteki faaliyetlerini kontrol edebilmenizi ve ona etkili bilgisayar kullanımı için olanak sunmanızı sağlar.
Kendilerinin veya aile bireylerinin kişisel bilgilerini yabancılara vermeleri, Gerçek hayatta yapmayı hayal etmeyecekleri şeyleri yapmaları, söylemeyecekleri sözleri söylemeleri, yazmaları, Kendi veya arkadaşlarının resimlerini/videolarını (bazen uygunsuz olanları) yayınlamaları, Kendi yaşıtı sandıkları ancak gerçekte yetişkin bir kişi ile sohbet etmeleri, veya mesajlaşmaları, Pedofili hastalarının İnternet’i çocuklar ile buluşmak için bir araç olarak kullanmaları.
Riskleri nasıl azaltabilirsiniz?
Kişisel bilgileri İnternet ortamında vermenin ne gibi tehlikeler yaratabileceğini anlatarak Kullandıkları sohbet/mesajlaşma programlarını öğrenerek, arkadaş listelerinde gerçek hayatta tanımadıkları kişiler olup olmadığını kontrol ederek, Kendilerini rahatsız eden veya arkadaş listelerine almak istemedikleri ya da artık sohbet etmek istemedikleri kişileri nasıl engelleyeceklerini bilip bilmediklerini sorarak, Hiçbir zaman sizin bilginiz olmadan İnternet’te tanıştıkları bir kişi ile buluşmamaları gerektiğini hatırlatarak, Çocuğunuzun yaşına uygun, ebeveyn kontrol veya filtreleme programlarını kullanarak.